ਹਿੰਦ ਮਹਾਂਸਾਗਰ ’ਚ ਭਾਰਤ-ਰੂਸ ਬਣਾਉਣਗੇ ਖੇਤਰੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਢਾਂਚਾ

ਨਵੀ ਦਿੱਲੀ-ਹਿੰਦ ਮਹਾਸਾਗਰ ਖੇਤਰ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਕਈ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਗਲੋਬਲ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਹਿੰਦ ਮਹਾਸਾਗਰ ਦੀ ਭੂ-ਰਾਜਨੀਤੀ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹੇ ਰੂਸ ਨੇ ਹੁਣ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਰੂਸ ਹਿੰਦ ਮਹਾਸਾਗਰ ਖੇਤਰ ਦੀ ਸਥਿਰਤਾ ਲਈ ਖੇਤਰੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਢਾਂਚਾ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਰੂਸ ਇੰਡੀਅਨ ਓਸ਼ੀਅਨ ਰਿਮ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਦੇ ਇੱਕ ਗੱਲਬਾਤ ਸਾਥੀ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਮਹਾਸਾਗਰ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਸੰਤੁਲਨ, ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਤੇ ਖੋਜ ਦੇ ਯਤਨ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਸੰਭਾਵੀ ਸਮੁੰਦਰੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਸਮੇਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਨਾਲ ਸਹਿਯੋਗ ਕਰਨ ਲਈ ਮੌਕੇ ਦੀ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਖੋਲ੍ਹ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।
ਰਸ਼ੀਅਨ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਦੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਸਿਧਾਂਤ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਨਾਲ ਦੋਸਤਾਨਾ ਸਬੰਧਾਂ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਹਿੰਦ ਮਹਾਸਾਗਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਰੂਸ ਦੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਮੁੰਦਰੀ ਨੀਤੀ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਟੀਚਾ ਹੈ।ਇਹ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਖੇਤਰੀ ਸਮੁੰਦਰੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦਾ ਢਾਂਚਾ ਵਿਕਸਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।ਰੂਸ ਆਪਣੀ ਜਲ ਸੈਨਾ ਰਾਹੀਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਵਧਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਜਲ ਸੈਨਾ ਲਈ ਸਹਿਯੋਗ ਅਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਅਭਿਆਸ ਵਧਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।ਭਾਰਤ ਆਈਓਆਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁੱਧ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।6 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ 2+2 (ਵਿਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਰੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਪੱਧਰ ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ) ਨੇ ਆਈਓਆਰ ਵਿੱਚ ਦੁਵੱਲੀ ਭਾਈਵਾਲੀ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਇਆ।ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਰੂਸ ਤੋਂ ਉਮੀਦ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਖੇਤਰੀ ਸਮੁੰਦਰੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੀ ਭੂ-ਰਾਜਨੀਤੀ ਨੂੰ ਸੰਤੁਲਿਤ ਕਰਨ ‘ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਨਗੇ।ਦੋਵੇਂ ਦੇਸ਼ 2022 ਵਿੱਚ ਨੇਵੀ-ਟੂ-ਨੇਵੀ ਐਮਓਯੂ ‘ਤੇ ਦਸਤਖਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਹਿੰਦ ਮਹਾਸਾਗਰ ਵਿੱਚ ਰੂਸ ਦੇ ਵਧਦੇ ਰਣਨੀਤਕ ਹਿੱਤਾਂ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਈ ਹਾਲ ਹੀ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਹੋਏ ਹਨ।ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਰੂਸ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਕਾਰਨ ਜਿੱਥੇ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਰੂਸ ਦੀ ਇਹ ਨੀਤੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਹੀ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਹੀ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਇਸ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰੀਆਂ ਕੁਝ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਵੀ ਵਧਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਇੱਥੋਂ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਵਪਾਰਕ ਮਾਰਗ ਉਤਥੌ ਲਂਗਣਾ.ਹਿੰਦ ਮਹਾਸਾਗਰ ਦੇ ਚੋਕ ਪੁਆਇੰਟਾਂ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਰਣਨੀਤਕ ਮਹੱਤਵ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਇਕ ਅਧਿਐਨ ਮੁਤਾਬਕ ਦੁਨੀਆ ਦਾ 80 ਫੀਸਦੀ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤੇਲ ਵਪਾਰ ਹਿੰਦ ਮਹਾਸਾਗਰ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਚੋਕ ਪੁਆਇੰਟਾਂ ਰਾਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।ਮੁੱਖ ਹਨ ਹੋਰਮੁਜ਼, ਮਲਕਾ ਅਤੇ ਬਾਬ ਅਲ-ਮੰਡੇਬ ਦੇ ਜਲਡਮਰੂ।
ਇਹ ਖੇਤਰ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਵਪਾਰ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਅੱਧੇ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲ ਰਹੇ ਹਨ।ਇਹ ਖੇਤਰ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਚੀਨ ਦਰਮਿਆਨ ਚੱਲ ਰਹੀ ਸੱਤਾ ਦੁਸ਼ਮਣੀ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚਾਲੇ ਟਕਰਾਅ ਅਤੇ ਅੱਤਵਾਦ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਈ ਹੋਰ ਮੁੱਦੇ ਵੀ ਚਰਚਾ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਕਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਹਿੰਦ ਮਹਾਸਾਗਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਰੂਸ ਦੀ ਸਰਗਰਮੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਹੈ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਇਸ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।ਪਰ ਪੱਛਮ ਨਾਲ ਰੂਸ ਦਾ ਡੂੰਘਾ ਤਣਾਅ ਅਤੇ ਚੀਨ ਨਾਲ ਰਣਨੀਤਕ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਡੂੰਘਾ ਕਰਨਾ ਭਾਰਤ ਲਈ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।