ਰਿਪੋਰਟ : ਨੇਪਾਲ ਚੀਨ ਦੇ ਕਰਜ਼ੇ ਦੇ ਜਾਲ ’ਚ ਫਸਿਆ 

ਕਾਠਮੰਡੂ-ਮੀਡੀਆ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਮੁਤਾਬਕ ਨੇਪਾਲ ਲਈ ਚੀਨ ਤੋਂ ਖਰੀਦੇ ਗਏ ਜਹਾਜ਼ ਹੁਣ ਗਲੇ ਦੀ ਹੱਡੀ ਸਾਬਤ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹ ਜਹਾਜ਼ ਸਿਰਫ ਚੀਨੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੂੰ ਅਤੇ ਮੁਨਾਫੇ ਲਈ ਵੇਚੇ ਗਏ ਸਨ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਹਿਮਾਲੀਅਨ ਦੇਸ਼ ਨੇਪਾਲ ਚੀਨ ਦੇ ਕਰਜ਼ੇ ਦੇ ਜਾਲ ਵਿੱਚ ਫਸ ਗਿਆ ਹੈ। ਹਾਂਗਕਾਂਗ ਪੋਸਟ ਮੁਤਾਬਕ ਨੇਪਾਲ ਨੇ ਇਹ ਜਹਾਜ਼ ਚੀਨ ਤੋਂ 2014 ’ਚ ਹਾਸਲ ਕੀਤੇ ਸਨ। ਜੁਲਾਈ 2020 ਵਿੱਚ, ਨੇਪਾਲ ਏਅਰਲਾਈਨਜ਼ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਾਰੇ ਚੀਨੀ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦਾ ਸੰਚਾਲਨ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦੋ Xian M160s ਅਤੇ ਚਾਰ 8arbin Y12s ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਦਰਅਸਲ, ਚੀਨ ਘਟੀਆ ਸਾਜ਼ੋ-ਸਾਮਾਨ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਲਈ ਭਾਰੀ ਰੱਖ-ਰਖਾਅ ਦੇ ਖਰਚੇ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਨੇਪਾਲੀ ਏਅਰਲਾਈਨਜ਼ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਉਡਾਉਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨਹੀਂ ਰੱਖ ਸਕਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਅਗਲੇ ਨੋਟਿਸ ਤੱਕ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਨੇਪਾਲ ਏਅਰਲਾਈਨਜ਼ ਨੇ ਇਹ ਜਹਾਜ਼ ਕਰਜ਼ੇ ’ਤੇ ਖਰੀਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਭੁਗਤਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਖਾਸ ਤੌਰ ’ਤੇ ਜਦੋਂ ਇਹ ਜਹਾਜ਼ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਵਰਤੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕੇ। ਸੌਦੇ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਨੇਪਾਲ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਚੀਨੀ ਪੱਖ ਨੂੰ 1.5 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਦੀ ਸਾਲਾਨਾ ਵਿਆਜ ਦਰ ਅਤੇ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੁਆਰਾ ਲਏ ਗਏ ਕੁੱਲ ਕਰਜ਼ੇ ਦੀ ਰਕਮ ਦਾ 0.4% ਸੇਵਾ ਫੀਸ ਅਤੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਖਰਚਿਆਂ ਦਾ ਭੁਗਤਾਨ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਨੇਪਾਲ ਏਅਰਲਾਈਨਜ਼ ਬੋਰਡ ਦੇ ਇੱਕ ਮੈਂਬਰ ਨੇ ਖੁਲਾਸਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਇਹ ਏਅਰਲਾਈਨਜ਼ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮਾੜਾ ਫੈਸਲਾ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਵਾਈ-12 ਜਹਾਜ਼ ਦੀ ਕਾਰਜਕੁਸ਼ਲਤਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ’ਤੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਸਵਾਲ ਚੁੱਕੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ।
ਕਾਠਮੰਡੂ ਪੋਸਟ ਨੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਰਿਪੋਰਟ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਕਿ ”ਚੀਨੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਨੇਪਾਲ ਕੁਝ ਮੁਫਤ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਕਈ ਜਹਾਜ਼ ਖਰੀਦਣੇ ਪੈਣਗੇ।” ਇਹ ਸੌਦਾ 2012 ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਚੀਨ ਨੇ ਦੋ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਨੇਪਾਲ ਏਅਰਲਾਈਨਜ਼ ਨੂੰ ਇੱਕ M160 ਅਤੇ ਇੱਕ Y12 ਤੋਹਫ਼ਾ ਦਿੱਤਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੀ ਵਾਰੰਟੀ ਦੀ ਮਿਆਦ ਇਸ ਸਾਲ ਖਤਮ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਅਜੇ ਵੀ ਬੰਦ ਹਨ। ਚੀਨ ਨੇ ਇਹ ਜਹਾਜ਼ ਨੌਂ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਨੇਪਾਲ ਨੂੰ ਵੇਚੇ ਸਨ। ਚੀਨ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਬਣਾਉਣ ਵਿਚ ਨੇਪਾਲ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਦੀ ਖੇਚਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ।
ਖਾਸ ਤੌਰ ’ਤੇ ਇਸ ਸਮੇਂ ਨੇਪਾਲ ਏਅਰਲਾਈਨਜ਼ ਕੋਲ ਅਜੇ ਵੀ ਤਕਨੀਕੀ ਸਹਾਇਤਾ, ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰੱਖ-ਰਖਾਅ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰਾਪਤ ਚਾਲਕ ਦਲ/ਇੰਜੀਨੀਅਰਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਹੈ। ਰਿਪੋਰਟ ਵਿਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੇ ਸੁਚਾਰੂ ਸੰਚਾਲਨ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ, ਸਪੇਅਰ ਪਾਰਟਸ ਅਤੇ ਲਾਈਫ ਲਿਮਟਿਡ ਪਾਰਟਸ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਹਨ। ਨਵੰਬਰ 2011 ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੀ ਵਿਕਰੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ, ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਨੇਪਾਲ ਦੋਵਾਂ ਦੀਆਂ ਤਕਨੀਕੀ ਟੀਮਾਂ ਨੇ M160 ਅਤੇ Y12 ਦਾ ਮੁਆਇਨਾ ਕਰਨ ਲਈ ਚੀਨ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਨੇ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ “ਉਚਿਤ ਨਹੀਂ” ਮੰਨਿਆ ਸੀ ਪਰ ਨੇਪਾਲ ਨੇ ਅੱਗੇ ਵਧ ਕੇ 6 ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੀ ਖ਼ਰੀਦ ਲਈ ਐਵੀਏਸ਼ਨ ਇੰਡਸਟਰੀ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ ਆਫ਼ ਚਾਈਨਾ ਦੇ ਨਾਲ ਇਕ ਸਮਝੌਤੇ ਉੱਤੇ ਦਸਤਖ਼ਤ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਸਨ।
ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਅਜਿਹਾ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਨੇਪਾਲ ਨੂੰ ਜਹਾਜ਼ ਖਰੀਦਣ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ, ਏਵੀਆਈਸੀ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਚਲਾਉਣ ’ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਐਨਏਸੀ ਦੁਆਰਾ ਸਪੇਅਰ ਪਾਰਟਸ, ਸਿਖਲਾਈ, ਤਕਨੀਕੀ ਸਹਾਇਤਾ ਅਤੇ ਸਾਜ਼ੋ-ਸਾਮਾਨ ਦੀ ਖਰੀਦ/ਇੰਸਟਾਲੇਸ਼ਨ ’ਤੇ ਕਮਾਏ ਗਏ ਸਾਰੇ ਕਰਜ਼ਿਆਂ ਦਾ ਭੁਗਤਾਨ ਨੇਪਾਲ ਏਅਰਲਾਈਨਜ਼ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਕਥਿਤ ਤੌਰ ’ਤੇ ਨੋਟਿਸ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਚੀਨੀ ਉਪਕਰਣਾਂ ਦੀ ਸੰਚਾਲਨ ਕੁਸ਼ਲਤਾ, ਟਿਕਾਊਤਾ, ਵਿਕਰੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੀ ਸੇਵਾ ਅਤੇ ਰੱਖ-ਰਖਾਅ ਬਾਰੇ ਗੰਭੀਰ ਸਵਾਲ ਉਠਾਏ ਗਏ ਹਨ। ਐਚਕੇ ਪੋਸਟ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਚੀਨੀ ਜਹਾਜ਼ ਖਰੀਦਣ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਇਹ ਜਹਾਜ਼ ਸਿਰਫ਼ ’ਚਿੱਟੇ ਹਾਥੀ’ ਬਣ ਕੇ ਰਹਿ ਗਏ ਹਨ।