ਬਜਰੰਗੜ੍ਹ ਕਿਲ੍ਹਾ ਬਣਿਆ ਸੋਨੇ ਦੀ ਖਾਨ

ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਸੋਨੇ ਦੀ ਭਾਲ ’ਚ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੀਆਂ ਢਾਹ ਦਿੱਤੀਆਂ ਕੰਧਾਂ
ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਵਿਭਾਗ ਕਰੇਗਾ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਨਵੀਨੀਕਰਨ
ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼-ਗੁਣਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਬਜਰੰਗੜ੍ਹ ਕਿਲ੍ਹੇ ਬਾਰੇ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ ਪਾਰਸ ਪੱਥਰ ਨਾਲ ਢੱਕੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਲੋਹਾ ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਇਸ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ ਨੂੰ ਛੂੰਹਦਾ ਹੈ ਸੋਨੇ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਦਾਅਵਿਆਂ ਅਤੇ ਅਫਵਾਹਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ, ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਵਿਭਾਗ ਨੇ ਇਸ ਦੇ ਨਵੀਨੀਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਵਿਭਾਗ 2 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਤੱਕ ਇਸ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਮੁਰੰਮਤ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਪਰ ਫਿਲਹਾਲ ਇਹ ਕੰਮ ਬੰਦ ਹੈ। ਹੁਣ ਤੱਕ ਇਸ ’ਤੇ ਲਗਭਗ 3 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਖਰਚ ਕੀਤੇ ਜਾ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਕੰਧਾਂ, ਅੰਦਰੂਨੀ ਅਤੇ ਦਰਵਾਜ਼ਿਆਂ ਦੀ ਮੁਰੰਮਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਇੱਕ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਹਾੜੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਇਹ ਕਿਲ੍ਹਾ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋਇਆ, ਇਸਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿਗੜਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ।
ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਸੋਨੇ ਦੀ ਭਾਲ ਵਿੱਚ ਇਸ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ ਢਾਹ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਨੂੰ ਝਾਰਕੋਨ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਲ੍ਹਾ ਗੁਣਾ ਤੋਂ 8 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਤੋਪਖਾਨਾ, ਰੰਗ ਮਹਿਲ ਅਤੇ ਮੋਤੀ ਮਹਿਲ ਵੀ ਹਨ। ਭਾਵੇਂ ਅੱਜ ਇਹ ਕਿਲ੍ਹਾ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਬਾਹ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਵੇਖਣਾ ਅਜੇ ਵੀ ਅਦਭੁਤ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਇੱਥੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸੈਲਾਨੀ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਅਫਵਾਹਾਂ ਉੱਡਣ ਲੱਗੀਆਂ। ਕਿਸੇ ਨੇ ਕਹਿਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਕਿ ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਆਦਮੀ ਨੇ ਕੰਧ ਉੱਤੇ ਲੋਹਾ ਲਗਾਇਆ ਤਾਂ ਇਹ ਸੋਨੇ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਿਆ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਅਜੀਬ ਚੀਜ਼ਾਂ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਫੈਲੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਲੋਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਨ ਲੱਗੇ ਕਿ ਇਸ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਰਸ ਦਾ ਪੱਥਰ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੁੱਟ ਦਿੱਤਾ। ਪਾਰਸ ਪੱਥਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ, ਪਰ ਕਿਲ੍ਹੇ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ।
ਬਜਰੰਗੜ੍ਹ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਨੇੜੇ ਦੋ ਹੋਰ ਇਮਾਰਤਾਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸ਼ਿਕਾਰ ਅਤੇ ਨਿਗਰਾਨੀ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਸ਼ਿਕਾਰ ਮੈਦਾਨ ਨਦੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਅਤੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਤੋਂ 1 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ’ਤੇ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਨ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ 50 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਇਥੇ ਸੰਘਣਾ ਜੰਗਲ ਸੀ। ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਇਮਾਰਤਾਂ ਉਸ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਲੁਕੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ। ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਮੁਰੰਮਤ ਲਈ ਬਜਟ 2011 ਵਿੱਚ ਮਨਜ਼ੂਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਕੰਮ 2014 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ। 1710 ਅਤੇ 1720 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ, ਇਹ ਕਿਲ੍ਹਾ ਰਘੋਗੜ੍ਹ ਦੇ ਸ਼ਾਸਕ ਧੀਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਵਿਕਰਮਾਦਿੱਤਿਆ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। 1776 ਵਿੱਚ, ਰਾਜਾ ਬਲਵੰਤ ਨੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਮੁੱਖ ਗੇਟ ਬਣਾਇਆ। 19 ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਇਸ ਉੱਤੇ ਫ੍ਰੈਂਚਾਂ ਨੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਹ ਬਰਬਾਦ ਹੋ ਗਿਆ।