ਪਾਕਿ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਹਾਲਤ ਡਾਵਾਂਡੋਲ, 62.46 ਖਰਬ ਰੁਪਏ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਵਧਿਆ

ਇਸਲਾਮਾਬਾਦ-ਦਿ ਨਿਊਜ਼ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਮੁਤਾਬਕ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਹਾਲਤ ਦਿਨੋਂ-ਦਿਨ ਖਰਾਬ ਹੁੰਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਸਥਿਤੀ ਇੰਨੀ ਖਰਾਬ ਹੈ ਕਿ ਚਾਲੂ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਤਿਮਾਹੀ ’ਚ ਕੁੱਲ ਕਰਜ਼ੇ ਅਤੇ ਦੇਣਦਾਰੀਆਂ ’ਚ 12 ਖਰਬ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਰੁਪਏ ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮੁਦਰਾ ਫੰਡ ਤੋਂ ਲੋਨ ਦੀਆਂ ਕਿਸ਼ਤਾਂ ਅਤੇ ਰੁਪਏ ਦੇ ਮੁੱਲ ਵਿੱਚ ਗਿਰਾਵਟ ਨੇ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਵਾਧਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ, 2022-2023 ਵਿੱਚ, ਜੁਲਾਈ-ਸਤੰਬਰ ਵਿੱਚ ਕਰਜ਼ੇ ਅਤੇ ਦੇਣਦਾਰੀਆਂ 62.46 ਟ੍ਰਿਲੀਅਨ ਰੁਪਏ ਰਹੀਆਂ, ਜੋ ਪਿਛਲੇ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ ਦੀ ਇਸੇ ਮਿਆਦ ਵਿੱਚ 50.49 ਟ੍ਰਿਲੀਅਨ ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹਨ। ਦੇਸ਼ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਵਧ ਕੇ 59.37 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਹੋ ਗਿਆ, ਜਦਕਿ ਕੁੱਲ ਦੇਣਦਾਰੀਆਂ 23 ਫੀਸਦੀ ਵਧ ਕੇ 3.56 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਹੋ ਗਈਆਂ।
ਇਸਮਾਈਲ ਇਕਬਾਲ ਸਕਿਓਰਿਟੀਜ਼ ਦੇ ਰਿਸਰਚ ਦੇ ਮੁਖੀ ਫਹਾਦ ਰੌਫ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਕਰਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ’ਤੇ ਬਾਹਰੀ ਸਰੋਤਾਂ ਤੋਂ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਐਸਬੀਪੀ ਦਾ 1.2 ਬਿਲੀਅਨ ਅਮਰੀਕੀ ਡਾਲਰ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਅਤੇ ਸਮੁੱਚੇ ਬਾਹਰੀ ਕਰਜ਼ੇ ’ਤੇ ਰੁਪਏ ਦੀ ਗਿਰਾਵਟ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਦਿ ਨਿਊਜ਼ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਮੁਤਾਬਕ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਘਰੇਲੂ ਕਰਜ਼ਾ 18.7 ਫੀਸਦੀ ਵਧ ਕੇ 31.40 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਟੇਟ ਬੈਂਕ ਆਫ ਪਾਕਿਸਤਾਨ (ਐੱਸ. ਬੀ. ਪੀ.) ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਮੁਤਾਬਕ ਜੁਲਾਈ-ਸਤੰਬਰ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 2023 ’ਚ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਕਰਜ਼ਾ 17.99 ਟ੍ਰਿਲੀਅਨ ਰੁਪਏ ਰਿਹਾ, ਜੋ ਇਕ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ 30.2 ਫੀਸਦੀ ਵੱਧ ਹੈ। ਕੁੱਲ ਬਾਹਰੀ ਕਰਜ਼ਾ ਅਤੇ ਦੇਣਦਾਰੀਆਂ 33.4 ਫੀਸਦੀ ਵਧ ਕੇ 28.94 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਹੋ ਗਈਆਂ। ਤਰਾਸ ਸਕਿਓਰਿਟੀਜ਼ ਦੇ ਖੋਜ ਮੁਖੀ ਮੁਸਤਫਾ ਮੁਸਤਨਸੀਰ ਨੇ ਕਿਹਾ, ‘ਕਰਜ਼ੇ ਦੀਆਂ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ।’ ਹਾਲਾਂਕਿ, ਐਸਬੀਪੀ ਬੇਲਆਊਟ ਪੈਕੇਜ ਦੀ ਨੌਵੀਂ ਸਮੀਖਿਆ ਦੇ ਸਿੱਟੇ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਹਨ।
ਦਿ ਨਿਊਜ਼ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ ਆਈਐਮਐਫ ਸਮੀਖਿਆ ਵਿੱਚ ਦੇਰੀ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਨਿਵੇਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਚਿੰਤਤ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਡਿਫਾਲਟ ਦਾ ਜੋਖਮ ਪੰਜ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਕਰੰਸੀ ਡਿਫਾਲਟ ਸਵੈਪ (ਸੀਡੀਐਸ) ਸੂਚਕਾਂਕ ਦੁਆਰਾ ਮਾਪਿਆ ਗਿਆ ਸੋਮਵਾਰ ਨੂੰ 4.2 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਵਧ ਕੇ 64.2 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਦੇ ਨਵੇਂ ਉੱਚੇ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। ਦਿ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਕੋਲ ਵੱਧਦੇ ਆਯਾਤ ਭੁਗਤਾਨਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ’ਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਕਰਜ਼ਿਆਂ ਦੀ ਅਦਾਇਗੀ ਕਰਨ ਲਈ ਸਰੋਤ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਸਟੇਟ ਬੈਂਕ ਆਫ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ (ਐਸਬੀਪੀ) ਦੇ ਗਵਰਨਰ ਜਮੀਲ ਅਹਿਮਦ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਕੋਲ ’9 ਬਿਲੀਅਨ ਅਮਰੀਕੀ ਡਾਲਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦਾ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮੁਦਰਾ ਭੰਡਾਰ ਹੈ, ਜੋ ਦਰਾਮਦ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਕਰਜ਼ੇ ਦਾ ਭੁਗਤਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਹੈ’।