ਪਾਕਿ ‘ਚ ਹੁਣ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਖ਼ਤਰੇ ‘ਚ

ਇਸਲਾਮਾਬਾਦ-ਆਰਥਿਕ ਮੰਦੀ ਨਾਲ ਜੂਝ ਰਹੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ‘ਚ ਮਰੀਜ਼ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀਆਂ ਵਧਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਕਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਗੰਭੀਰ ਕਮੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਹਨ। ਡਾਨ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਮੁਤਾਬਕ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ‘ਚ ਦਰਜਨਾਂ ਗੈਰ-ਜ਼ਰੂਰੀ ਦਵਾਈਆਂ ਵੀ ਫਾਰਮੇਸੀਆਂ ‘ਚ ਉਪਲੱਬਧ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਇਹ ਕਮੀ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਲਈ ਗੰਭੀਰ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਪੈਦਾ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕੁਝ ਮਾਮਲਿਆਂ ‘ਚ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਖਤਰੇ ‘ਚ ਪਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਇਕ ਸਰਕਾਰੀ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੇ ਡਾਨ ਤੋਂ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ ਕਿ ਪ੍ਰਾਂਤ ਜੈਵਿਕ ਉਤਪਾਦਾਂ, ਟੀਕਿਆਂ, ਕੈਂਸਰ ਦੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਇਮਿਊਨੋਗਲੋਬੁਲਿਨ, ਸ਼ੂਗਰ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਦੇ ਲਈ ਇੰਸੁਲਿਨ ਅਤੇ ਕਈ ਹੋਰ ਉਤਪਾਦਾਂ ਸਮੇਤ ਮੁੱਖ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਕਮੀ ਨਾਲ ਗੰਭੀਰ ਰੂਪ ਨਾਲ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹਨ, ਜੋ ਬਾਜ਼ਾਰ ‘ਚ ਉਪਲੱਬਧ ਨਹੀਂ ਹਨ।
ਸੂਤਰਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਿਰਫ਼ ਜ਼ਰੂਰੀ ਦਵਾਈਆਂ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਦਰਜਨਾਂ ਗੈਰ-ਜ਼ਰੂਰੀ ਦਵਾਈਆਂ ਵੀ ਹਨ ਜੋ ਪੂਰੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ‘ਚ ਫਾਰਮੇਸੀਆਂ ‘ਚ ਉਪਲੱਬਧ ਨਹੀਂ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਨਿਰਮਾਤਾਵਾਂ ਨੇ ਦਵਾਈਆਂ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਲਈ ਸਰਗਰਮ ਫਾਰਮਾਸਿਉਟਿਕਲ ਸਮੱਗਰੀ (ਏਪੀਆਈ) ਜਾਂ ਕੱਚੇ ਮਾਲ ਦਾ ਆਯਾਤ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਆਯਾਤ ਰੁਕਣ ਲਈ ਅਮਰੀਕੀ ਡਾਲਰ ਦੀ ਵਧਦੀ ਕੀਮਤ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਠਹਿਰਾਇਆ ਹੈ। ਸੂਤਰਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਰੁਪਏ ਦੇ ਵਧਦੇ ਡੀਵੈਲਯੂਏਸ਼ਨ ਅਤੇ ਵਧਦੇ ਅਮਰੀਕੀ ਡਾਲਰ ਦੇ ਵਿਚਾਲੇ, ਆਯਾਤਕਾਂ ਨੇ ਤਿਆਰ ਮਾਲ ਅਤੇ ਦਵਾਈਆਂ ਦੇ ਕੱਚੇ ਮਾਲ ਦਾ ਆਯਾਤ ਕਰਨਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਬਾਜ਼ਾਰ ਤਸਕਰੀ ਅਤੇ ਨਕਲੀ ਦਵਾਈਆਂ ਨਾਲ ਭਰ ਗਿਆ, ਜੋ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ, ਈਰਾਨ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਦੇਸ਼ ‘ਚ ਲਿਆਂਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਇਸ ਤੱਥ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਕਿ ਕਈ ਦਵਾਈਆਂ ਤਾਪਮਾਨ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਹਨ, ਕਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਕੋਲਡ ਚੇਨ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਦੇ ਬਿਨਾਂ ਸਾਧਾਰਨ ਟਰੱਕਾਂ ‘ਚ ਤਸਕਰੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਕੋਲਡ ਚੇਨ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਯਾਤਰਾ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਦਵਾਈਆਂ ਦਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਸਥਲ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਜਿਥੇ ਤੱਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਸਹਿਜ ਤਾਪਮਾਨ-ਨਿਰੰਤਰਨ ਰੱਖਣਾ ਹੈ।
ਮਾਹਰਾਂ ਨੇ ਡਾਨ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਜੇਕਰ ਕੋਲਡ ਚੇਨ ਨੂੰ ਠੀਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਣਾਏ ਨਹੀਂ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਵੈਕਸੀਨ ਦੀ ਸਮੱਰਥਾ ਖਤਮ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਅਣਉਪਯੋਗੀ, ਐਂਟੀ ਡੀ ਇਮਿਊਨੋਗਲੋਬੁਲਿਨ, ਕੈਂਸਰ ਦੇ ਇਲਾਜ ਵਾਲੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਦਵਾਈਆਂ ਵਰਗੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਨਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਕਲਪ ਬਾਜ਼ਾਰ ‘ਚ ਉਪਲੱਬਧ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਪੂਰੇ ਪ੍ਰਾਂਤ ‘ਚ ਜ਼ਰੂਰੀ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਰੱਖਿਅਕ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਕਮੀ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਸਿੰਧ ਸਿਹਤ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਐਤਵਾਰ ਨੂੰ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਕਮੀ ਦੇ ਸੰਕਟ ਅਤੇ ਦਵਾਈਆਂ ਦੇ ਖਤਰੇ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨ ਲਈ ਪੁਲਸ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਸਾਥ ਲੈਣ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਦਵਾਈਆਂ ਦਾ ਕਾਲਾ ਬਾਜ਼ਾਰ ਫਲ-ਫੁੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਕ ਖੁਦਰਾ ਵਿਕਰੇਤਾ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਵਧਦੇ ਸੰਕਟ ਦੇ ਵਿਚਾਲੇ ਲੋਕ ਕਾਲਾਬਾਜ਼ਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਵਧ ਕੀਮਤਾਂ ‘ਤੇ ਦਵਾਈਆਂ ਖਰੀਦਣ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਰ ਹਨ।