ਤਰਾਂ ਖੀਰਿਆਂ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਬਣਾਈ ਵੱਖਰੀ ਪਛਾਣ

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ– ਖੇਤੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਭਾਰਤ ਹੁਣ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿੱਚ ਖੀਰੇ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਨਿਰਯਾਤਕ ਵਜੋਂ ਉੱਭਰਿਆ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਨੇ ਅਪ੍ਰੈਲ-ਅਕਤੂਬਰ (2020-21) ਦੌਰਾਨ 114 ਮਿਲੀਅਨ ਅਮਰੀਕੀ ਡਾਲਰ ਦੇ ਮੁੱਲ ਨਾਲ 1,23,846 ਮੀਟਰਕ ਟਨ ਖੀਰੇ ਅਤੇ ਤਰ ਦਾ ਨਿਰਯਾਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਨੇ ਪਿਛਲੇ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਐਗਰੋ-ਪ੍ਰੋਸੈਸਡ ਉਤਪਾਦ ਦੇ ਨਿਰਯਾਤ ਵਿੱਚ 200 ਮਿਲੀਅਨ ਅਮਰੀਕੀ ਡਾਲਰ ਦਾ ਅੰਕੜਾ ਪਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ, ਇਸ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਖੀਰੇ ਦੇ ਅਚਾਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਗੇਰਕਿਨਸ ਜਾਂ ਕੋਰਨੀਚਨਸਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 2020-21 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਨੇ 223 ਮਿਲੀਅਨ ਅਮਰੀਕੀ ਡਾਲਰ ਦੇ ਮੁੱਲ ਦੇ ਨਾਲ 23,515 ਐਮ ਟੀ ਖੀਰੇ ਅਤੇ ਤਰ ਦਾ ਨਿਰਯਾਤ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਵਣਜ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਅਧੀਨ ਵਣਜ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਸੈਸਡ ਫੂਡ ਪ੍ਰੋਡਕਟਸ ਐਕਸਪੋਰਟ ਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟ ਅਥਾਰਟੀ (ਏਪੀਈਡੀਏ) ਨੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਵਿਕਾਸ, ਗਲੋਬਲ ਮਾਰਕੀਟ ਵਿੱਚ ਉਤਪਾਦ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਫੂਡ ਸੇਫਟੀ ਮੈਨੇਜਮੈਂਟ ਸਿਸਟਮ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕਦਮ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਯੂਨਿਟਾਂ ਵਿੱਚ ਖੀਰੇ ਨੂੰ ਖੀਰੇ ਅਤੇ ਤਰ ਦੀਆਂ ਦੋ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਨਿਰਯਾਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਿਰਕੇ ਜਾਂ ਐਸੀਟਿਕ ਐਸਿਡ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਢੰਗ ਨਾਲ ਤਰ ਅਤੇ ਖੀਰੇ ਨੂੰ ਅਸਥਾਈ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਖੀਰੇ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ, ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਅਤੇ ਨਿਰਯਾਤ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਕਰਨਾਟਕ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਪੈਮਾਨੇ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ, ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਤੇਲੰਗਾਨਾ ਦੇ ਗੁਆਂਢੀ ਰਾਜਾਂ ਜ਼ਰੀਏ ਵੀ ਹੋਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ। ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਖੀਰੇ ਦੀ ਲੋੜ ਦਾ ਲਗਭਗ 15 ਫੀਸਦੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਖੀਰੇ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ 20 ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿਰਯਾਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਸਥਾਨ ਉੱਤਰੀ ਅਮਰੀਕਾ, ਯੂਰਪੀਅਨ ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਦੇਸ਼ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ, ਫਰਾਂਸ, ਜਰਮਨੀ, ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ, ਸਪੇਨ, ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ, ਕੈਨੇਡਾ, ਜਾਪਾਨ, ਬੈਲਜੀਅਮ, ਰੂਸ, ਚੀਨ, ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਅਤੇ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਵਿਚ ਨਿਰਯਾਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਨਿਰਯਾਤ ਸੰਭਾਵਨਾ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਖੀਰਾ ਉਦਯੋਗ ਪੇਂਡੂ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਅਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ, ਲਗਭਗ 90,000 ਛੋਟੇ ਅਤੇ ਸੀਮਾਂਤ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੁਆਰਾ 65,000 ਏਕੜ ਦੇ ਸਲਾਨਾ ਉਤਪਾਦਨ ਖੇਤਰ ਦੇ ਨਾਲ ਖੀਰੇ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪ੍ਰੋਸੈਸਡ ਖੀਰੇ ਉਦਯੋਗਿਕ ਕੱਚੇ ਮਾਲ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਖਾਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਲਈ ਜਾਰ ਵਿੱਚ ਥੋਕ ਵਿੱਚ ਨਿਰਯਾਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਬਲਕ ਉਤਪਾਦਨ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਖੀਰੇ ਦੀ ਮਾਰਕੀਟ ਵਿੱਚ ਅਜੇ ਵੀ ਇੱਕ ਉੱਚ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਦਾ ਕਬਜ਼ਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 51 ਵੱਡੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਖੀਰੇ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਅਤੇ ਨਿਰਯਾਤ ਡਰੰਮ ਅਤੇ ਖਾਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਖਪਤਕਾਰ ਪੈਕ ਵਿੱਚ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।ਅਪੈਡਾ  ਪ੍ਰੋਸੈਸਡ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੇ ਨਿਰਯਾਤ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਸੈਸਡ ਖੀਰੇ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਧਾਉਣ, ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਉਤਪਾਦਾਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਯੂਨਿਟਾਂ ਵਿੱਚ ਭੋਜਨ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿੱਤੀ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।ਔਸਤਨ, ਇੱਕ ਖੀਰਾ ਕਿਸਾਨ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ 4 ਮੀਟ੍ਰਿਕ ਟਨ ਪ੍ਰਤੀ ਫਸਲ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ 40,000 ਰੁਪਏ ਦੀ ਸ਼ੁੱਧ ਆਮਦਨ ਨਾਲ ਲਗਭਗ 80,000 ਰੁਪਏ ਕਮਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਖੀਰੇ ਦੀ ਵਾਢੀ ਦੇ 90 ਦਿਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨ ਸਾਲਾਨਾ ਦੋ ਫ਼ਸਲਾਂ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਖਰੀਦਦਾਰਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਿਆਰਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਪਲਾਂਟ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ।