ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਉਭਰਦੇ ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਸਿਤਾਰੇ ਅਦਨਾਨ ਤੇ ਮੀਰ ਖੱਟ ਰਹੇ ਨੇ ਵਾਹਵਾਹੀ

ਵੱਖ ਵੱਖ ਕਾਰੋਬਾਰਾਂ ਚ ਨਾਮ ਕਮਾ ਰਹੇ ਨੇ

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ – ਲਗਾਤਾਰ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਸਰਹੱਦ ਪਾਰਲੀ ਹਿੰਸਾ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਰਹੇ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਂਤੀ ਰੁਮਕਣ ਲੱਗੀ ਹੈ, ਸ਼ਾਂਤ ਹੋ ਰਹੇ ਮਹੌਲ ਚ ਸੁਖ ਦਾ ਸਾਹ ਲੈ ਰਹੇ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਵੀ ਵਧਾ ਫੁਲਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਅਜਿਹੇ ਚ ਕੁਝ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਨੌਜਵਾਨ ਚਰਚਾ ਬਟੋਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਕੇ ਬਾਕੀਆਂ ਲਈ ਵੀ ਮਿਸਾਲ ਬਣ ਰਹੇ ਹਨ।  ਪੰਪੋਰ ਕਸਬੇ ਦੇ 33 ਸਾਲਾ ਅਦਨਾਨ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ ਵਧੀਆ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਪੜਿਆਂ ਦੇ ਬ੍ਰਾਂਡ ਲਿਆਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਅਦਨਾਨ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਫੈਸ਼ਨ ਈ-ਕਾਮਰਸ ਕੰਪਨੀ-ਮੰਤਰਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਾਡਲ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ। ਇਸੇ ਕੰਮ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ। ਬੰਗਲੁਰੂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਕਾਲਜ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਅਦਨਾਨ ਫੈਸ਼ਨ ਉਦਯੋਗ ਨਾਲ ਜੁੜ ਗਿਆ ਅਤੇ ਲਗਭਗ 6-7 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਬ੍ਰਾਂਡਾਂ ਦੇ ਮਾਡਲ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।ਅਦਨਾਨ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ ਮੰਤਰਾ ਦੀ ਸ਼ੂਟਿੰਗ ਦੌਰਾਨ ਮੈਨੂੰ ਕੱਪੜਿਆਂ ਦੇ ਉਦਯੋਗ ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਲੱਗਾ।” 2012 ਵਿੱਚ ਕਾਰਡਿਫ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਐਮ.ਬੀ.ਏ. ਪੂਰੀ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਕਾਰੋਬਾਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਦੇ ਇਰਾਦੇ ਨਾਲ ਵਾਪਸ ਕਸ਼ਮੀਰ ਆ ਗਿਆ। ਅਦਨਾਨ ਨੇ ਦੱਸਿਆ, “ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਾਪਸ ਆਇਆ, ਮੈਂ ਇੱਕ ਦਿਨ ਖਰੀਦਦਾਰੀ ਕਰਨ ਗਿਆ ਅਤੇ ਮੈਨੂੰ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋਇਆ ਕਿ ਬਹੁਤੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਦੇ ਦੁਕਾਨਾਂ ਐਮ.ਆਰ.ਪੀ. ਰੇਟਾਂ ਤੇ ਚੀਜ਼ਾਂ ਵੇਚ ਰਹੇ ਹਨ।” ਅਦਨਾਨ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਮੈਂ ਦੁਕਾਨਦਾਰ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਵਸਤੂ 2 ਸਾਲ ਪੁਰਾਣੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਐੱਮ.ਆਰ.ਪੀ. ਦੇ ਰੇਟ ‘ਤੇ ਹੀ ਵੇਚ ਰਹੇ ਹੋ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਸਦਾ ਜਵਾਬ ਬਹੁਤ ਹੀ ਰੁੱਖਾ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਮੈਨੂੰ ਐਮ.ਆਰ.ਪੀ. ‘ਤੇ ਹੀ ਵਸਤੂ ਨੂੰ ਖਰੀਦਣ ਜਾਂ ਸਟੋਰ ਛੱਡਣ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੈਂ ਕੱਪੜੇ ਦਾ ਕਾਰੋਬਾਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ” ਸਾਲ 2013 ਵਿੱਚ, ਅਦਨਾਨ ਨੇ ਲਾਲ ਚੌਕ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾ ਆਊਟਲੇਟ ਫੈਸ਼ਨ ਫਿਏਸਟਾ ਖੋਲ੍ਹਿਆ। ਚੰਗੀਆਂ ਗਾਹਕ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਵਿਲੱਖਣ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕਰਕੇ, ਨੌਜਵਾਨ ਉੱਦਮੀ ਦਾ ਕਾਰੋਬਾਰ ਕਈ ਗੁਣਾ ਵਧ ਗਿਆ ਅਤੇ ਅੱਜ ਉਹ ਆਪਣੀ ਫ੍ਰੈਂਚਾਇਜ਼ੀ ਦੇ ਅਧੀਨ ਪੂਰੇ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ 24 ਦੁਕਾਨਾਂ ਦੇ ਮਾਲਕ ਹਨ। 25 ਵਾਂ ਸਟੋਰ ਅਗਸਤ ਵਿੱਚ ਜਵਾਹਰ ਨਗਰ ਵਿਖੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਪਰ ਉਸਨੇ ਭੋਜਨ ਅਤੇ ਗੇਮਿੰਗ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਉੱਦਮ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਰਾਜਬਾਗ ਵਿਖੇ ਆਪਣਾ ਦੂਜਾ ਆਊਟਲੈਟ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮੈਨੂੰ ਇੱਕ ਸਾਲ ਲੱਗਿਆ। ਵਧੀਆ ਸੇਵਾਵਾਂ ਅਤੇ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਮੇਰੀ ਵਿਕਰੀ ਵਧੀ। 2016 ਵਿੱਚ, ਮੈਂ ਇੱਕ ਫਰੈਂਚਾਇਜ਼ੀ ਮਾਡਲ ਲੈ ਕੇ ਆਇਆ ਜੋ ਬਹੁਤ ਸਫਲ ਸਾਬਤ ਹੋਇਆ,” ਅਦਨਾਨ ਨੇ ਕਿਹਾ। ਅਦਨਾਨ ਹਮੇਸ਼ਾ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਲਈ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੇ ਮੌਕੇ ਪੈਦਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਮੌਜੂਦਾ 24 ਆਊਟਲੈਟਾਂ ਵਿੱਚ 106 ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਮੈਨੂੰ ਉਮੀਦ ਹੈ ਕਿ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਗਿਣਤੀ ਵਧੇਗੀ ਕਿਉਂਕਿ ਅਸੀਂ ਹੋਰ ਆਊਟਲੈਟਸ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਾਰੋਬਾਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਵੀ ਆ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਅਦਨਾਨ ਆਪਣੇ ਸਟੋਰ ਵਿਚ ਉੱਚ ਪੱਧਰੀ ਬ੍ਰਾਂਡ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ ਵਾਜਬ ਰੇਟ ਤੇ ਉਪਲਬਧ ਨਹੀਂ ਹਨ।
ਉਸ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਕੁਝ ਵੀ ਰਾਤੋ ਰਾਤ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਵੀ ਲੋੜੀਂਦੇ ਟੀਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਰਹਿਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਅਦਨਾਨ ਨੇ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਿਆਨ  ਨਾਮ ਨਾਲ ਇੱਕ ਸਟੋਰ ਅਤੇ ਕੁਪਵਾੜਾ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਚਚੇਰੇ ਭਰਾ ਦੇ ਨਾਲ ਮਕੇਹ ਨਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਕੈਫੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਸੁਪਨੇ ਦੇ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਦਿ ਪਾਵੇਲੀਅਨ ‘ਤੇ ਵੀ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਗੇਮਿੰਗ ਜ਼ੋਨ ਹੈ ਅਤੇ  ਸਤੰਬਰ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਹਫਤੇ ਇਸਦਾ ਉਦਘਾਟਨ ਕਰਨ ਦੀ ਉਮੀਦ ਹੈ। ਅਦਨਾਨ ਪਿਛਲੇ 3 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਇਸ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਤੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਦਨਾਨ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਇਹ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ ਅਗਲੀ ਵੱਡੀ ਗੱਲ ਹੋਣ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਲੋਕ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀ ਵਰਚੁਅਲ ਰਿਐਲਿਟੀ ਗੇਮਜ਼, ਦਸ-ਪਿੰਨ ਗੇਂਦਬਾਜ਼ੀ ਅਤੇ ਸਾਹਸੀ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।”

ਅਦਨਾਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਹੋਰ ਨਾਮ ਚਰਚਾ ਚ ਹੈ- ਮੀਰ ਸ਼ਰੀਕ ਮੁਸ਼ਤਾਕ, ਜਿਸ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਕਾਲਜ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਖਤ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਵਪਾਰਕ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਸ਼੍ਰੀਨਗਰ ਦੇ 28 ਸਾਲਾ ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਨੇ ਡਿਜ਼ਾਈਨਿੰਗ ਸੇਵਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਕੇ ਨਿਰਮਾਣ ਕਾਰਜਾਂ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਚੰਗੀ ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਕਮਾ ਲਈ। ਸਿਰਫ਼ ਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੁਣ ਮੁਸ਼ਤਾਕ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਵੀ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਬਾਘਟ ਸ਼੍ਰੀਨਗਰ ਦੇ ਵਸਨੀਕ, ਸ਼ਰੀਕ ਨੇ ਅਜਾਪਟਿਵ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਤੇ ਸਟ੍ਰੈਟਿਜਿਕ ਨੈਗੋਈਸ਼ੇਨ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਫੈਲੋਸ਼ਿਪ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ ਵੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਸ਼ਰੀਕ ਨੇ ਆਪਣੇ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਮੀਡੀਆ ਮੇਲ ਨਾਮ ਦੁਆਰਾ ਆਪਣੇ ਪਹਿਲੇ ਕੰਮ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਛੋਟੇ ਕਾਰੋਬਾਰਾਂ ਦੇ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਸੇਵਾਵਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀਆਂ। 2012 ਵਿੱਚ, ਸ਼ਰੀਕ ਨੇ ਮਰਸੀ ਕੌਪਸ ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਿਕਾਸ ਏਜੰਸੀ ਦੁਆਰਾ ਫੰਡਿੰਗ ਲਈ “ਸਰਬੋਤਮ ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਯੋਜਨਾ” ਮੁਕਾਬਲਾ ਜਿੱਤਿਆ। ਇਹ ਮੁਕਾਬਲਾ ਜੰਮੂ -ਕਸ਼ਮੀਰ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਬਾਜ਼ੀ ਦਾ ਦਾਇਰਾ ਬਹੁਤ ਵਿਸ਼ਾਲ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ, “ਮੈਂ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਇਸ ਗੱਲ ਉੱਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ ਨਿਰਯਾਤ ਅਧਾਰਤ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਹੋਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਹੈ ਪਰ ਅਸੀਂ ਆਯਾਤ ਅਧਾਰਤ ਅਰਥ ਵਿਵਸਥਾ ਹਾਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਉਤਪਾਦਾਂ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਆਯਾਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸਥਾਨਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਨਿਰਮਿਤ ਹੋਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਹੈ। ਨਿਰਮਾਣ ਇਕਾਈਆਂ ਜੋ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਚੀਜ਼ ਦੀ ਨਿਸ਼ਚਤ ਤੌਰ ਤੇ ਘਾਟ ਹੈ ਉਹ ਹੈ ਬ੍ਰਾਂਡਿੰਗ ਅਤੇ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਬਾਜ਼ੀ ਦੀ ਰਣਨੀਤੀ। ” ਸ਼ਰੀਕ ਨੂੰ 2015 ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਪੁਰਸਕਾਰ (ਟਾਟਾ ਸਮੂਹ ਦੁਆਰਾ ਟਾਟਾ ਫਸਟ ਡਾਟ ਅਵਾਰਡ) ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਉੱਦਮਤਾ ਨੈਟਵਰਕ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਉਸਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਪੂਰਾ ਸਹਿਯੋਗ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸ਼ਰੀਕ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਤੋਂ ਹੀ ਸਭ ਕੁਝ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਕਿਉਂਕਿ 2014 ਦੇ ਹੜ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਸਦਾ ਸਭ ਕੁਝ ਖੋਹ ਲਿਆ ਅਤੇ ਉਹ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਛੱਡਿਆ। ਪਰ ਉਸ ਨੇ ਹਾਰ ਨਹੀਂ ਮੰਨੀ।