ਊਰਜਾ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਦਾ ਰਾਜਨੀਤੀਕਰਨ ਨਾ ਹੋਵੇ: ਭਾਰਤ

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ- ਭਾਰਤ ਨੇ ਅਮਰੀਕਾ, ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਅਤੇ ਪੱਛਮ ਦੇ ਹੋਰਨਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਨਾਂ ਲਏ ਬਿਨਾਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਰੂਸ ਤੋਂ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਤੇਲ ਦੀ ਦਰਾਮਦ ‘ਤੇ ਰਿਜ਼ਰਵੇਸ਼ਨ ਜ਼ਾਹਰ ਕੀਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਜਾਇਜ਼ ਊਰਜਾ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਦਾ ਰਾਜਨੀਤੀਕਰਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਤੇਲ ਦੀ ਆਤਮ-ਨਿਰਭਰਤਾ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ ਜਾਂ ਉਹ ਖੁਦ ਆਯਾਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਰੂਸ ਤੋਂ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਤੀਬੰਧਿਤ ਵਪਾਰ ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ। ਯੂਐਸਏ, ਯੂਕੇ ਅਤੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਪੱਛਮੀ ਰਾਜਧਾਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਗਟਾਏ ਗਏ ਰਿਜ਼ਰਵੇਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਸੂਤਰਾਂ ਨੇ ਈਟੀ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੀਯੋਗੀ ਊਰਜਾ ਸਰੋਤਾਂ ‘ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਨਾ ਹੈ। “ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਨਿਰਮਾਤਾਵਾਂ ਵੱਲੋਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ਾਂ ਦਾ ਸੁਆਗਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਭਾਰਤੀ ਵਪਾਰੀ ਵੀ ਵਧੀਆ ਵਿਕਲਪਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰਨ ਲਈ ਗਲੋਬਲ ਊਰਜਾ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ, ”ਇੱਕ ਸਰੋਤ ਨੇ ਦੱਸਿਆ। ਖਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ, ਰੂਸ ‘ਤੇ ਹਾਲ ਹੀ ਦੀਆਂ ਪੱਛਮੀ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਨੇ ਰੂਸ ਤੋਂ ਊਰਜਾ ਆਯਾਤ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਹੈ । ਰੂਸੀ ਬੈਂਕਾਂ ਜੋ ਕਿ ਰੂਸੀ ਊਰਜਾ ਆਯਾਤ ਲਈ ਯੂਰਪੀਅਨ ਯੂਨੀਅਨ ਦੇ ਭੁਗਤਾਨਾਂ ਲਈ ਮੁੱਖ ਚੈਨਲ ਹਨ, ਨੂੰ ਸਵੀਫਟ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਮੌਜੂਦਾ ਭੂ-ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪ੍ਰਵਾਹ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਰੂਸ ਤੋਂ ਤੇਲ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਨੂੰ ਛੋਟ ‘ਤੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਕੱਚੇ ਤੇਲ ਦੀ ਕੀਮਤ ਵਧ ਗਈ ਹੈ। ਇੰਡੀਅਨ ਆਇਲ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ ਨੇ 30 ਲੱਖ ਬੈਰਲ ਰੂਸੀ ਕੱਚੇ ਤੇਲ ਦੀ ਖਰੀਦ ਕੀਤੀ, ਯੂਕਰੇਨ ਵਿੱਚ ਰੂਸੀ ਫੌਜੀ ਕਾਰਵਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਜਿਹਾ ਪਹਿਲਾ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਹੈ। ਆਈਓਸੀ ਦੇ ਇਸ ਕਦਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਪੈਟਰੋਲੀਅਮ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ ਲਿਮਿਟੇਡ  ਨੇ ਵੀ 20 ਲੱਖ ਬੈਰਲ ਰੂਸੀ ਕਰੂਡ ਖਰੀਦਿਆ ਹੈ। ਦੋਵਾਂ ਨੇ ਯੂਰਪੀਅਨ ਵਪਾਰੀ ਵਿਟੋਲ ਰਾਹੀਂ ਰੂਸੀ ਯੂਰਲਜ਼ ਕਰੂਡ ਖਰੀਦਿਆ ਹੈ। ਮੰਗਲੌਰ ਰਿਫਾਇਨਰੀ ਐਂਡ ਪੈਟਰੋ ਕੈਮੀਕਲਜ਼ (ਐੱਮ.ਆਰ.ਪੀ.ਐੱਲ.) ਦੀ ਵੀ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਰੂਡ ਦੇ 10 ਲੱਖ ਬੈਰਲ ਖਰੀਦਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਆਪਣੀਆਂ ਊਰਜਾ ਲੋੜਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਨ ਲਈ ਦਰਾਮਦ ‘ਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਿਰਭਰ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੀ ਕੱਚੇ ਤੇਲ ਦੀ ਲੋੜ ਦਾ ਤਕਰੀਬਨ 85% (5 ਮਿਲੀਅਨ ਬੈਰਲ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਨ) ਆਯਾਤ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਦਰਾਮਦ ਪੱਛਮੀ ਏਸ਼ੀਆ ਤੋਂ ਹਨ (ਇਰਾਕ 23%, ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ 18%, ਯੂਏਈ 11%)। ਅਮਰੀਕਾ ਵੀ ਹੁਣ ਭਾਰਤ (7.3%) ਲਈ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕੱਚੇ ਤੇਲ ਦਾ ਸਰੋਤ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਮੌਜੂਦਾ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕਾ ਤੋਂ ਦਰਾਮਦ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਵਾਧਾ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ, ਸ਼ਾਇਦ ਲਗਭਗ 11%. ਇਸਦੀ ਮਾਰਕੀਟ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ 8% ਹੋਵੇਗੀ, ਸੂਤਰਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ। ਭੂ-ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਵਿਕਾਸ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਊਰਜਾ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਖੜ੍ਹੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਈਰਾਨ ਅਤੇ ਵੈਨੇਜ਼ੁਏਲਾ ਤੋਂ ਸੋਰਸਿੰਗ ਬੰਦ ਕਰਨੀ ਪਈ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਕਲਪਕ ਸਰੋਤ ਅਕਸਰ ਉੱਚ ਕੀਮਤ ‘ਤੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। “ਯੂਕਰੇਨ ਸੰਘਰਸ਼ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤੇਲ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਵਿੱਚ ਉਛਾਲ ਨੇ ਹੁਣ ਸਾਡੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਨੂੰ ਵਧਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਤੀਯੋਗੀ ਸੋਰਸਿੰਗ ਲਈ ਦਬਾਅ ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਵਧਿਆ ਹੈ, ”ਇੱਕ ਸਰੋਤ ਨੇ ਦੱਸਿਆ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦਾ ਰੂਸੀ ਊਰਜਾ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵੱਡਾ ਨਿਵੇਸ਼ ਹੈ, ਰੂਸ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਕੱਚੇ ਤੇਲ ਦਾ ਮਾਮੂਲੀ ਸਪਲਾਇਰ ਰਿਹਾ ਹੈ (ਸਾਡੀ ਲੋੜ ਦੇ 1% ਤੋਂ ਘੱਟ, ਚੋਟੀ ਦੇ 10 ਸਰੋਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਨਹੀਂ)। ਆਯਾਤ ਦੀ ਕੋਈ ਜੀ2ਜੀ ਵਿਵਸਥਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਨੇ ਮੰਗਲਵਾਰ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਛੋਟ ਵਾਲੇ ਰੂਸੀ ਤੇਲ ਦੀ ਖਰੀਦ ਕਰਕੇ ਅਮਰੀਕੀ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗਾ ਪਰ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅਜਿਹਾ ਕਦਮ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਲੋਕਤੰਤਰ ਨੂੰ “ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਗਲਤ ਪਾਸੇ” ‘ਤੇ ਪਾ ਦੇਵੇਗਾ।

ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਪੁਰੀ ਨੇ ਈਸਟਰਨ ਇਕਨਾਮਿਕ ਫੋਰਮ ਦੇ 2021 ਐਡੀਸ਼ਨ ਲਈ ਵਲਾਦੀਵੋਸਤੋਕ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਰੱਖਿਆ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਊਰਜਾ ਭਾਰਤ-ਰੂਸ ਸਬੰਧਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਥੰਮ ਵਜੋਂ ਉੱਭਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਰੂਸ ਵਿੱਚ ਤੇਲ ਅਤੇ ਗੈਸ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੰਚਤ ਨਿਵੇਸ਼ 15 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ। ਇਹ ਤੇਲ ਅਤੇ ਗੈਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਨਿਵੇਸ਼ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸਥਾਨ ਹੈ। 2020 ਵਿੱਚ ਇੰਡੀਅਨ ਆਇਲ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ ਨੇ 20 ਲੱਖ ਟਨ ਕੱਚੇ ਤੇਲ ਦੀ ਸਾਲਾਨਾ ਖਰੀਦ ਲਈ ਰੋਜ਼ਨੇਫਟ ਨਾਲ ਇੱਕ ਸੌਦਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਇਹ ਪਹਿਲਾ ਸਾਲਾਨਾ ਤੇਲ ਖਰੀਦ ਸੌਦਾ ਸੀ। ਰੂਸੀ ਤੇਲ ਕੰਪਨੀ ਰੋਜ਼ਨੇਫਟ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਸਾਥੀ ਨੇ 2017 ਵਿੱਚ ਐਸਾਰ ਆਇਲ, ਜਿਸਦਾ ਨਾਮ ਬਦਲ ਕੇ ਨਯਾਰਾ ਐਨਰਜੀ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ, ਨੂੰ 12.9 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਵਿੱਚ ਖਰੀਦਿਆ।