ਇਮਰਾਨ ਸਰਕਾਰ ਕੋਲ ਚੀਨ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਮੋੜਨ ਲਈ ਵੀ ਪੈਸੇ ਨਹੀਂ!

ਇਸਲਾਮਾਬਾਦ— ਪਾਕਿਸਤਾਨ ‘ਚ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਇਮਰਾਨ ਖਾਨ ਦੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਹਾਲਾਤ ਇੰਨੇ ਖਰਾਬ ਹੋ ਗਏ ਹਨ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਕੋਲ ਚੀਨ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਚੁਕਾਉਣ ਲਈ ਵੀ ਪੈਸੇ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਚੀਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਸੰਯੁਕਤ ਅਰਬ ਅਮੀਰਾਤ, ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ, ਵਿਸ਼ਵ ਬੈਂਕ, ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮੁਦਰਾ ਫੰਡ  ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਡੀ ਰਕਮ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਲਿਆ ਹੈ। ਚੀਨ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਹਾਲਤ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਵਿਗਾੜ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸੰਕਟ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ ਦੇ ਅੰਤ ‘ਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ‘ਤੇ ਕੁੱਲ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਕਰਜ਼ਾ 14 ਅਰਬ ਅਮਰੀਕੀ ਡਾਲਰ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਸ ਕਰਜ਼ੇ ਦਾ ਅੱਧਾ ਹਿੱਸਾ ਚੀਨ ਦੇ ਵਪਾਰਕ ਬੈਂਕਾਂ ਦਾ ਹੈ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਬੈਲਟ ਐਂਡ ਰੋਡ ਇਨੀਸ਼ੀਏਟਿਵ (ਬੀਆਰਆਈ) ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟਾਂ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੈਂਕਾਂ ਤੋਂ ਕਰਜ਼ਾ ਲਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਸਾਲ ਅਪ੍ਰੈਲ ਵਿਚ ਹੀ, ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮੁਦਰਾ ਫੰਡ ਨੇ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਕਿ ਨੀਤੀਗਤ ਅਸਫਲਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਵਧ ਰਹੇ ਅਚਨਚੇਤੀ ਕਰਜ਼ੇ ਕਾਰਨ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਜਨਤਕ ਕਰਜ਼ ਸਥਿਰਤਾ ਲਗਾਤਾਰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਮਈ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰੇਟਿੰਗ ਏਜੰਸੀ ਫਿੰਚ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਬੀ ਰੇਟਿੰਗ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਫਿੰਚ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਰੇਟਿੰਗ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਕਮਜ਼ੋਰ ਜਨਤਕ ਵਿੱਤ, ਬਾਹਰੀ ਵਿੱਤ ਦੀ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਅਸਫਲਤਾ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ‘ਤੇ ਘਰੇਲੂ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਕਰਜ਼ਾ 50 ਹਜ਼ਾਰ ਅਰਬ ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਵੱਧ ਗਿਆ ਹੈ। ਇੱਕ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਹਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਸਿਰ 75 ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਸੀ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਸ਼ੁੱਕਰਵਾਰ ਨੂੰ ਸੰਸਦ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ 16 ਖਰਬ ਰੁਪਏ (91 ਅਰਬ ਡਾਲਰ) ਵਧਿਆ ਹੈ। ਵਿੱਤ ਅਤੇ ਯੋਜਨਾ ਮੰਤਰਾਲਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਅੰਕੜਿਆਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਚੱਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਕੁੱਲ ਕਰਜ਼ਾ ਜੂਨ 2018 ਵਿੱਚ 25 ਟ੍ਰਿਲੀਅਨ ($ 142 ਬਿਲੀਅਨ) ਸੀ, ਜੋ ਅਗਸਤ 2021 ਤੱਕ ਵੱਧ ਕੇ 41 ਟ੍ਰਿਲੀਅਨ ($ 233 ਬਿਲੀਅਨ) ਹੋ ਗਿਆ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸੈਨੇਟ ਨੂੰ ਸ਼ੁੱਕਰਵਾਰ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਅੰਦਰੂਨੀ ਕਰਜ਼ਾ 16 ਖਰਬ ਰੁਪਏ ($91 ਬਿਲੀਅਨ) ਤੋਂ ਵਧ ਕੇ 26 ਖਰਬ ਡਾਲਰ ($148 ਮਿਲੀਅਨ) ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਕਰਜ਼ਾ ਇਸੇ ਮਿਆਦ ਵਿੱਚ 8.5 ਟ੍ਰਿਲੀਅਨ ਰੁਪਏ ($48.3 ਬਿਲੀਅਨ) ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੇ 14.5 ਟ੍ਰਿਲੀਅਨ ਰੁਪਏ ($83 ਬਿਲੀਅਨ) ਹੋ ਗਿਆ। ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਰਜ਼ਿਆਂ ‘ਤੇ ਵਿਆਜ ਵਜੋਂ 7.46 ਟ੍ਰਿਲੀਅਨ ($42.4 ਬਿਲੀਅਨ) ਦਾ ਭੁਗਤਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਵ ਬੈਂਕ ਦੀ ਕਰਜ਼ਾ ਰਿਪੋਰਟ 2021 ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਨਾਲੋਂ ਬਹੁਤ ਮਾੜਾ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਹੁਣ ਕਰਜ਼ੇ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ‘ਚ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਜਾਂਦਾ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਕਰਜ਼ਿਆਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਚੀਨ ਨੇ ਸ੍ਰੀਲੰਕਾ ਨੂੰ ਕਰਜ਼ੇ ਦੇ ਜਾਲ ਵਿੱਚ ਫਸਾ ਕੇ ਹੰਬਨਟੋਟਾ ਬੰਦਰਗਾਹ ’ਤੇ ਵੀ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ। ਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਦੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਨੀਤੀ ਹੁਣ ਚੀਨ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੈ।