ਆਈਐਸਐਸ ਤੋਂ ਰੂਸ ਦੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਵਾਪਸੀ-ਬੋਰੀਸੋਵ

ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ-ਰੂਸੀ ਪੁਲਾੜ ਏਜੰਸੀ ਰੋਸਕੋਸਮੋਸ ਦੇ ਨਵੇਂ ਮੁਖੀ ਯੂਰੀ ਬੋਰੀਸੋਵ ਨੇ 26 ਜੁਲਾਈ, 2022 ਨੂੰ ਵਲਾਦੀਮੀਰ ਪੁਤਿਨ ਨਾਲ ਇੱਕ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਰੂਸ 2024 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੁਲਾੜ ਸਟੇਸ਼ਨ (ਆਈਐਸਐਸ) ਤੋਂ ਪਿੱਛੇ ਹਟਣ ਦਾ ਇਰਾਦਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ, ਬਾਰੇ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ। ਬੋਰੀਸੋਵ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਵਿੱਖ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਨਵੇਂ ਰੂਸੀ ਪੁਲਾੜ ਸਟੇਸ਼ਨ ‘ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਣਗੀਆਂ।
ਆਈਐਸਐਸ ‘ਤੇ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮਝੌਤਿਆਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ 2024 ਤੱਕ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਆਰਬਿਟ ਵਿੱਚ ਬਣੇ ਰਹਿਣ ਲਈ ਰੂਸੀ ਮਾਡਿਊਲਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਸਹਿਯੋਗੀ ਸਟੇਸ਼ਨ ਦੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਮਿਆਦ ਨੂੰ 2030 ਤੱਕ ਵਧਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਰੂਸ ਦਾ ਇਹ ਐਲਾਨ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਕਿਸੇ ਸਮਝੌਤੇ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਜਾਂ ਸਟੇਸ਼ਨ ਦੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਸੰਚਾਲਨ ਲਈ ਤੁਰੰਤ ਖਤਰਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਆਈਐਸਐਸ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਤਣਾਅ ਦੇ ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਹੈ।
ਆਪਣੇ 23 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਵਿੱਚ, ਸਟੇਸ਼ਨ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਉਦਾਹਰਣ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਰੂਸ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਸਾਬਕਾ ਵਿਰੋਧੀ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਮਿਲ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਸਹਿਯੋਗ ਖਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਹਾਲ ਹੀ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦਰਮਿਆਨ ਸਬੰਧ ਵਿਗੜ ਗਏ ਹਨ।
ਹਾਲਾਂਕਿ ਅਜੇ ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਰੂਸੀ ਇਸ ਘੋਸ਼ਣਾ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨਗੇ ਜਾਂ ਨਹੀਂ, ਪਰ ਇਹ ਐਲਾਨ ਪੁਲਾੜ ਵਿੱਚ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਸਫਲ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਹਿਯੋਗ ਦੇ ਸੰਚਾਲਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਰੁਕਾਵਟ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪੁਲਾੜ ਨੀਤੀ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਿਦਵਾਨ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ, ਮੈਂ ਸੋਚਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਹੁਣ ਸਵਾਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸੰਬੰਧ ਇੰਨੇ ਮਾੜੇ ਹੋ ਗਏ ਹਨ ਕਿ ਪੁਲਾੜ ਵਿੱਚ ਮਿਲ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਅਸੰਭਵ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ।
ਇਹ ਕਲੀਅਰੈਂਸ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗੀ? ਰੂਸ ਦੇ 17 ਮੌਡਿਊਲਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਛੇ ਨੂੰ ਚਲਾਉਂਦਾ ਹੈ – ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਜ਼ਵੇਜ਼ਦਾ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਇੰਜਣ ਸਿਸਟਮ ਹੈ। ਇੰਜਣ ਸਟੇਸ਼ਨ ਦੀ ਆਰਬਿਟ ਵਿੱਚ ਬਣੇ ਰਹਿਣ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਅਤੇ ਖਤਰਨਾਕ ਪੁਲਾੜ ਮਲਬੇ ਦੇ ਰਸਤੇ ਤੋਂ ਅਲੱਗ ਰਹਿਣਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ।
ਆਈਐਸਐਸ ਸਮਝੌਤਿਆਂ ਦੇ ਤਹਿਤ, ਰੂਸ ਦਾ ਆਪਣੇ ਮਾਡਿਊਲਾਂ ਉੱਤੇ ਪੂਰਾ ਨਿਯੰਤਰਣ ਅਤੇ ਕਾਨੂੰਨੀ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ। ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਰੂਸ ਦੀ ਵਾਪਸੀ ਕਿਵੇਂ ਹੋਵੇਗੀ। ਰੂਸ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਸਿਰਫ “2024 ਤੋਂ ਬਾਅਦ” ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਰੂਸ ਨੇ ਇਹ ਨਹੀਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਕੀ ਉਹ ਆਈਐਸਐਸ ਭਾਈਵਾਲਾਂ ਨੂੰ ਰੂਸੀ ਮਾਡਿਊਲ ਦਾ ਨਿਯੰਤਰਣ ਲੈਣ ਅਤੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਦਾ ਸੰਚਾਲਨ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦੇਵੇਗਾ ਜਾਂ ਕੀ ਇਸ ਨੂੰ ਮਾਡਿਊਲ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੰਦ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੋਏਗੀ।
ਇਹ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ ਕਿ ਸਟੇਸ਼ਨ ਦੇ ਸੰਚਾਲਨ ਲਈ ਰੂਸੀ ਮਾਡਿਊਲ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ, ਇਹ ਅਨਿਸ਼ਚਿਤ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਸਟੇਸ਼ਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਵੇਗਾ ਜਾਂ ਨਹੀਂ। ਇਹ ਵੀ ਸਪੱਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਰੂਸੀ ਮਾਡਿਊਲ ਨੂੰ ਬਾਕੀ ਆਈਐਸਐਸ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕਰਨਾ ਸੰਭਵ ਹੋਵੇਗਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਪੂਰੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਜੋੜਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਰੂਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕਿਵੇਂ ਅਤੇ ਕਦੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਭਾਈਵਾਲ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਬਾਰੇ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਚੋਣਾਂ ਕਰਨੀਆਂ ਪੈਣਗੀਆਂ ਕਿ ਕੀ ਆਈਐਸਐਸ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਟਾਉਣਾ ਹੈ ਜਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਅਸਮਾਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣ ਲਈ ਸਿਰਜਣਾਤਮਕ ਹੱਲ ਲੱਭਣਾ ਹੈ।
ਆਈਐਸ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੀ ਲੜੀ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸੀ ਦਾ ਐਲਾਨ ਤਾਜ਼ਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਰੂਸ ਨੇ ਫਰਵਰੀ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਯੂਕਰੇਨ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਰੂਸ ਦੇ ਛੱਡਣ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਦਾ ਆਈਐਸ ਦੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਕੰਮਕਾਜ ‘ਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਅਸਰ ਨਹੀਂ ਪੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਪਿਛਲੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰੀਆਂ ਕਈ ਛੋਟੀਆਂ-ਮੋਟੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਾਂਗ, ਇਹ ਇੱਕ ਸਿਆਸੀ ਕਾਰਵਾਈ ਹੈ।
ਪਹਿਲੀ ਘਟਨਾ ਮਾਰਚ ਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਤਿੰਨ ਰੂਸੀ ਪੁਲਾੜ ਯਾਤਰੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕੈਪਸੂਲਾਂ ਨੂੰ ਪੀਲੇ ਅਤੇ ਨੀਲੇ ਰੰਗ ਦੇ ਫਲਾਈਟ ਸੂਟਾਂ ਵਿੱਚ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਜੋ ਯੂਕਰੇਨ ਦੇ ਝੰਡੇ ਦੇ ਰੰਗ ਨਾਲ ਮਿਲਦੇ ਜੁਲਦੇ ਸਨ। ਸਮਾਨਤਾਵਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਰੂਸੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਕਦੇ ਵੀ ਇਸ ਸੰਜੋਗ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ।
ਫਿਰ 7 ਜੁਲਾਈ, 2022 ਨੂੰ, ਨਾਸਾ ਨੇ ਇੱਕ ਤਸਵੀਰ ਦਿਖਾਉਣ ਲਈ ਜਨਤਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਰੂਸ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਕੀਤੀ। ਫੋਟੋ ਵਿੱਚ, ਤਿੰਨ ਰੂਸੀ ਪੁਲਾੜ ਯਾਤਰੀ ਪੂਰਬੀ ਯੂਕਰੇਨ ਵਿੱਚ ਰੂਸੀ ਫੌਜਾਂ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਝੰਡੇ ਨਾਲ ਪੋਜ਼ ਦੇ ਰਹੇ ਸਨ।
ਸਟੇਸ਼ਨ ਦੇ ਸੰਚਾਲਨ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਰੁਕਾਵਟ ਨਹੀਂ ਆਈ ਹੈ। ਸਟੇਸ਼ਨ ‘ਤੇ ਪੁਲਾੜ ਯਾਤਰੀ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਦਰਜਨਾਂ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਸੰਯੁਕਤ ਸਪੇਸਵਾਕ ਵੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਵੱਧ ਰਹੇ ਤਣਾਅ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰਭਾਵ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਰੂਸ ਨੇ ਆਈਐਸਐਸ ‘ਤੇ ਯੂਰਪੀਅਨ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝੇ ਪ੍ਰਯੋਗਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਇਸ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਉਪਲਬਧ ਹੈ ਕਿ ਰੂਸ ਦੀ ਵਾਪਸੀ ਇਸ ਦੇ ਮਾਡਿਊਲਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰੇਗੀ, ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪ੍ਰਯੋਗਾਂ ‘ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਉਂਦਾ ਜਾਪਦਾ ਹੈ।
ਹੁਣ ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਰੂਸ ਨੇ ਹੁਣੇ ਹੁਣੇ ਇਹ ਐਲਾਨ ਕਿਉਂ ਕੀਤਾ।
ਫਰਵਰੀ 2022 ਵਿੱਚ ਰੂਸ ਦੇ ਯੂਕਰੇਨ ‘ਤੇ ਹਮਲੇ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਈਐਸਐਸ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਤਣਾਅ ਕਾਫ਼ੀ ਵੱਧ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਰੋਸਕੋਸਮੋਸ ਦੇ ਤਤਕਾਲੀ ਮੁਖੀ ਦਮਿੱਤਰੀ ਰੋਗੋਜ਼ਿਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਰੂਸ ਦੇ ਆਈਐੱਸਐੱਸ ਛੱਡਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਰੋਗੋਜ਼ਿਨ ਨੂੰ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਨਾਸਾ ਅਤੇ ਰੋਸਕੋਸਮੋਸ ਨੇ ਆਈਐਸਐਸ ਲਈ ਸੀਟ ਅਦਲਾ-ਬਦਲੀ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ ਸੀ।
ਇਸ ਸੌਦੇ ਦੇ ਤਹਿਤ, ਇੱਕ ਅਮਰੀਕੀ ਪੁਲਾੜ ਯਾਤਰੀ ਨੂੰ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਸੋਯੂਜ਼ ਮਿਸ਼ਨ ‘ਤੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ‘ਤੇ ਭੇਜਿਆ ਜਾਵੇਗਾ ਜਦਕਿ ਇੱਕ ਪੁਲਾੜ ਯਾਤਰੀ ਨੂੰ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਪੇਸਐਕਸ ਡ੍ਰੈਗਨ ਲਾਂਚ ਤੋਂ ਭੇਜਿਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਸ ਵਿਕਾਸ ਤੋਂ ਇਹ ਜਾਪਦਾ ਸੀ ਕਿ ਦੋਵੇਂ ਧਿਰਾਂ ਅਜੇ ਵੀ ਪੁਲਾੜ ਵਿੱਚ ਮਿਲ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਲੱਭਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਰ ਇੰਝ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਗੁੰਮਰਾਹਕੁੰਨ ਚੀਜ਼ਾਂ ਸਨ।
ਇਹ ਘੋਸ਼ਣਾ ਅਜਿਹੇ ਸਮੇਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਜਦੋਂ ਅਮਰੀਕਾ ਆਈਐਸਐਸ ਤੋਂ ਪਰੇ ਭਵਿੱਖ ਵੱਲ ਦੇਖ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਨਾਸਾ ਇਸ ਸਮੇਂ ਇੱਕ ਵਪਾਰਕ ਪੁਲਾੜ ਸਟੇਸ਼ਨ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪੜਾਅ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਇਸ ਨਵੇਂ ਪੁਲਾੜ ਸਟੇਸ਼ਨ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਲਿਆਉਣਾ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੋਵੇਗਾ, ਪਰ ਇਹ ਸੰਕੇਤ ਜ਼ਰੂਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਆਈਐਸਐਸ ਆਪਣੇ ਉਤਪਾਦਕ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਰਣਾਦਾਇਕ ਜੀਵਨ ਦੇ ਅੰਤ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੈ, ਚਾਹੇ ਰੂਸ ਕੁਝ ਵੀ ਕਰੇ।